Malware, zwane także złośliwym oprogramowaniem, to poważny problem, który trafi właścicieli komputerów od wielu dekad. Atak złośliwego oprogramowania może mieć bardzo poważne konsekwencje, a do tego może przytrafić się właściwie każdemu.
Fakt faktem zwykły Kowalski jest atakowany rzadziej i mniej intensywnie niż na przykład znany polityk czy prezes banku, ponieważ jest mniej łakomym kąskiem dla oszustów, ale wciąż czyha na niego sporo różnorodnych zagrożeń.
Można się więc zastanawiać, jak takie złośliwe oprogramowanie wykryć i co można zrobić, żeby się go pozbyć (lub żeby nigdy nie pojawiło się na komputerze). Rzetelne wskazówki w tym zakresie przygotowaliśmy dla Was poniżej. Zapraszamy!
Czym jest malware i dlaczego jest takie groźne?
Złośliwe oprogramowanie to bardzo szeroka kategoria, obejmująca wszelkiego rodzaju programy, które w założeniu mają wyrządzić szkodę użytkownikowi. Można wśród nich wyróżnić między innymi ransomware, czyli oprogramowanie, które szyfruje pliki i żąda opłaty za ich odblokowanie. Popularne jest też adware, czyli złośliwe oprogramowanie wyświetlające niepożądane reklamy.
Pojawia się wraz z upływem lat coraz więcej rodzajów malware, ponieważ oszuści nie śpią i wykorzystują między innymi sztuczną inteligencję, aby wyprzedzić firmy produkujące oprogramowanie antywirusowe. Niedawno było głośno na przykład o tym, jak hakerzy wykorzystali zainfekowane gry do kopania kryptowalut przy pomocy komputerów swoich ofiar. Jak widać, zagrożenie może wyjść z każdej strony i trzeba być na nie zawsze przygotowanym.
Malware jest zawsze groźne, natomiast to, jak bardzo, zależy od typu danego programu. Wyskakujące reklamy nie są miłe, ale z pewnością są mniej szkodliwe niż program, który na przykład zapisuje wszystkie wpisywane przez nas znaki i pozwala oszustom wykraść nasze dane logowania do różnych serwisów. Wystarczy chwila nieuwagi, a można na przykład obudzić się z pustym kontem bankowym.
Jakie objawy ma infekcja złośliwym programowaniem?
Według danych zebranych przez CERT Polska, szkodliwe oprogramowanie i oszustwa komputerowe to największe zagrożenie w zakresie cyberbezpieczeństwa. Nie można podchodzić do tej kwestii zbyt swobodnie i przede wszystkim należy szybko reagować, kiedy zobaczymy, że coś jest nie tak. Wśród często spotykanych objawów, które mogą wskazywać, że komputer mógł zostać zainfekowany, można wymienić jego wolne działanie i zacinanie się.
Podejrzenia może też wywoływać otwieranie się dziwnych, nieznanych programów czy niezidentyfikowane procesy w Menedżerze zadań. Bardzo oczywistym symptomem są także komunikaty dotyczące zaszyfrowania plików, w przypadku ransomware, czy wyświetlające się tam, gdzie nie powinny (na przykład na Pulpicie) reklamy (przy infekcji adware).
Trzeba przy tym pamiętać, że niekiedy malware jest znacznie bardziej subtelne i w ogóle nie odczujemy, że zostaliśmy zainfekowani, dopóki już będzie za późno (czyli na przykład do momentu, kiedy ktoś przejmie nasze konta). Nie możemy więc czuć się bezpiecznie tylko dlatego, że komputer nie zwalnia czy na ekranie nie wyświetla się nic dziwnego.
Jak wykryć i usunąć złośliwe oprogramowanie?
Czasami programy do usuwania złośliwego oprogramowania są połączone z szeroko zakrojonymi narzędziami diagnostycznymi, ale nie zawsze. Oczywiście, każdy program do usuwania malware musi najpierw znaleźć zagrożenia, aby móc je usunąć, natomiast to, gdzie szuka, jak głęboko i jak skutecznie, zależy od tego, jakie ma funkcje i jak dobrze został przygotowany.
Wykrycie złośliwego oprogramowania zazwyczaj ogranicza się dzisiaj do włączenia odpowiedniego programu, kliknięcia „Skanuj” i ewentualnie dopasowania, jakie lokalizacje lub elementy mają zostać przeskanowane. Warto przeprowadzić dogłębny skan komputera przynajmniej raz na miesiąc, a najlepiej raz na tydzień, aby uniknąć niepotrzebnych niespodzianek.
Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że chociaż na poziomie widocznym dla użytkownika skanowanie nie wydaje się zbyt skomplikowane, „pod maską” programu dzieje się bardzo dużo. Obecnie narzędzia do wykrywania złośliwego oprogramowania często stosują bardzo zaawansowane procesy, w tym takie wykorzystujące sztuczną inteligencję i uczenie maszynowe. Pozwala im to wykrywać złośliwe oprogramowanie nawet, jeśli jest to coś zupełnie nowego, co jeszcze nie zostało zarejestrowane i dodane do bazy danych.
Który program do usuwania malware wybrać?
Często można spotkać się z pytaniem, jaki program wybrać. Przede wszystkim zawsze wybieraj nowoczesne narzędzia, które są dokładnie aktualizowane (for Windows) – jest to konieczne, ponieważ oszuści stają się coraz sprytniejsi i również wykorzystują w swoich działaniach innowacyjne technologie. To, że jakiś program do usuwania czy diagnozy malware pięć lat temu był najlepszy, nie oznacza, że teraz też taki jest.
Jeśli nie był on od tego czasu aktualizowany, to może być mniej skuteczny niż inny program, który jest nawet słaby czy tani, ale aktualizowany na bieżąco. To kwestia, na którą trzeba kłaść duży nacisk. Kolejna istotna sprawa dotyczy tego, czy dane narzędzie jest łatwe w użytkowaniu i intuicyjne nawet dla osób „nietechnicznych”. Cena również gra rolę, chociaż niektóre dobre programy do usuwania malware są dostępne za relatywnie niewielkie kwoty.
Warto natomiast unikać programów całkowicie darmowych, ponieważ mają one zazwyczaj bardzo ograniczone możliwości i niską skuteczność – służą zwykle tak naprawdę jako reklama pełnej wersji, która nie będzie w stanie faktycznie ochronić komputera i pozbyć się poważniejszych zagrożeń.
Jakie działania profilaktyczne można podjąć, żeby zapobiegać malware?
Każdy z pewnością kojarzy słynne przysłowie, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Dotyczy to nie tylko ludzkiego zdrowia, ale ma też zastosowanie, jeśli chodzi o złośliwe oprogramowanie. W końcu nawet, jeśli zdążymy się go skutecznie pozbyć, w tak zwanym międzyczasie mogło ono wyrządzić nieodwracalne szkody na urządzeniu.
Na przykład zniszczyć lub zaszyfrować ważne pliki bądź wysłać swojemu twórcy dane dotyczące naszych haseł. Lepiej więc działać prewencyjnie niż musieć później radzić sobie z konsekwencjami swojej nieostrożności. Tylko w jaki sposób można zabezpieczyć się przed malware? Cóż, przede wszystkim trzeba po prostu być bardzo ostrożnym w Internecie.
Nie klikać w podejrzane linki i reklamy, nie otwierać dziwnych maili, nie pobierać plików z nieznanych źródeł i nie dodawać niezweryfikowanych witryn do wyjątków. Ważne jest także posiadanie dobrego, skutecznego programu antywirusowego, który zablokuje połączenie lub anuluje pobieranie, zanim jeszcze złośliwe oprogramowanie zdoła zagnieździć się w naszym systemie. Nie należy wychodzić z założenia, że niektóre systemy są bezpieczniejsze od innych. Niedawno można było przeczytać, że komputery Mac były bardziej narażone na wirusy w 2020 niż w ostatniej dekadzie.
Niestety, trzeba pogodzić się z tym, że w sieci na każdym kroku ktoś prawdopodobnie będzie chciał nas oszukać. Jeśli jednak będziemy działać z głową, nic złego nie powinno się nam stać. Oczywiście, nawet przy bardzo ostrożnym działaniu zawsze jest ryzyko, że złośliwe oprogramowanie przedrze się na PC – w takiej sytuacji trzeba po prostu jak najszybciej się go pozbyć w sposób